Ekinoks

Hayatımızın bir köşesinde ekinoks terimi ile karşılaşmışızdır. Bu bazen izlediğimiz bir film ya da dizi olmuştur, bazen de günlük hayatımızda arkadaşlarımızla olan konuşmalarımızda bahsedilmiştir. Peki, bu ekinoks tam olarak nedir ve acaba günlük hayatımızı etkiliyor mu?

Ekinoks kelimesi kökeni latince aequinoctium kelimesine dayanır bu kelimeyi incelediğimiz zaman, aequi- eşit ve –noct gece olarak karşılık bulur ve gökbilim terimleri arasında bulunan bir kelimedir ve sözlük anlamı ise güntün eşitliğidir. Ekinoks yılda iki defa gerçekleşen bir doğa olayıdır, bu doğa olayında gece ve gündüz zaman dilimleri eşitlenir, yani 12 saat gündüz ve 12 saat gece yaşanır. Yılda iki defa gerçekleşen bu doğa olayı iki farklı şekilde adlandırılır, bunlar ilkbahar ekinoksu ve sonbahar ekinoksudur. Kuzey yarım küre ve güney yarım kürede meydana gelen ekinoks tarihleri 21 Mart ve 23 Eylül’dür. Kuzey yarım kürede 21 Mart ekinoksu ilkbahar ekinoksudur ve 23 Eylül ise sonbahar ekinoksu olarak bilinir ama güney yarım kürede ekinokslarda mevsimsel farklar vardır. 21 Mart ekinoksu güney yarım kürede sonbahar ekinoksu ve 23 Eylül ise ilkbahar ekinoksu olarak bilinir ve bunun nedeni dünyanın hem kendi hem de güneş etrafında bir doğrultu içerisinde dönerken dünyanın güneşi gören kısmı yani kuzey yarım küre ilkbaharı yaşarken güney yarım küre son baharı yaşamak durumunda kalmasından dolayıdır. Aslında genel olarak bu döngü evrenin kanunları içerisinde işlerlik kazandığı için meydana geliyor diyebiliriz.

Bazen hayatımızda ekinoks terimine ortak olarak duyduğumuz gün dönümü kelimesi vardır. Peki, bu tam olarak nedir? Gün dönümünün tam karşılığı gündüz veya gecenin uzayıp kısalma durumudur, bu uzayıp kısalmada aynı ekinoks gibi yılda iki defa gerçekleşir. Gün dönümü 21 Aralık ve 21 Haziran tarihlerinde meydana gelmektedir. 21 Aralık kış gündönümüdür ve güneşten gelen ışınlar oğlak dönencesi içerisinde dik açı açıyla düşer. Bunun sonucunda kuzey yarım kürede gündüzler uzamaya ve güney yarım kürede ise gündüzler kısalmaya başlar yani bu tarih aslında kuzey yarım kürede bulunan topluluklar için kışın başlangıcı olarak sayılabilir ama güney yarım küre için tam tersi olarak yazın başlangıcı olarak anlam bulur. Güney yarımkürede en uzun gün, kuzey yarımkürede en uzun gece yaşanır. 21 Haziran ise yaz gündönümü olarak bilinir. Güneş ışınları yengeç dönencesi sırasında dünyaya dik açıyla düşme gösterir, buna karşılık kuzey yarım kürede gündüzler kısalmaya başlar ve güney yarım kürede ise gündüzler uzamaya başlar. Bu tarih bize güney yarım kürede yaşan medeniyetler için kışın başlangıcı olarak görülür ama kuzey yarım kürede ise tam tersi olarak yazın başlangıcı olarak gösterilir. Güney yarım kürede en kısa gün ve kuzey yarım kürede en kısa gece yaşanır.

Bu görsel genel olarak bize biraz özet oluşturabilir. Güneş sisteminde gezegenler güneşin etrafında belli bir yörüngede dönerler ve dünya bu gezegenlerden biridir bu dönüş dünyanın içerisindeki mevsimsel geçişleri tetikler bunun nedeni güneşin kütlesi doğrultusunda uzay- zamanı bükmesinden kaynaklı bir yörünge oluşumuna neden olur ve bu yörünge etrafında dönen dünyanın eksen eğikliği dünyaya gelen güneş ışınların yıl boyunca değişmesine sebebiyet verir bu yüzden dünyada yıl boyunca mevsimlerde değişimler meydana gelir ve ekinoks ve gün dönümü tarihleri bu dönüş içerisinde belirlenmiştir.

	İlkbahar		Yaz		Sonbahar		Kış
	Ekinoks		Gündönümü		Ekinoks		Gündönümü
Yıllar	Tarih	Saat	Tarih	Saat	Tarih	Saat	Tarih	Saat
2000	Mar.20	07:30	Haz.21	01:44	Eyl.22	17:16	Ara.21	13:27
2001	Mar.20	13:19	Haz.21	07:32	Eyl.22	23:05	Ara.21	19:16
2002	Mar.20	19:08	Haz.21	13:20	Eyl.23	04:54	Ara.22	01:06
2003	Mar.21	00:58	Haz.21	19:08	Eyl.23	10:42	Ara.22	06:56
2004	Mar.20	06:47	Haz.21	00:56	Eyl.22	16:31	Ara.21	12:46
2005	Mar.20	12:36	Haz.21	06:44	Eyl.22	22:20	Ara.21	18:35
2006	Mar.20	18:25	Haz.21	12:32	Eyl.23	04:08	Ara.22	00:25
2007	Mar.21	00:14	Haz.21	18:21	Eyl.23	09:57	Ara.22	06:15
2008	Mar.20	06:04	Haz.21	00:09	Eyl.22	15:46	Ara.21	12:04
2009	Mar.20	11:53	Haz.21	05:57	Eyl.22	21:34	Ara.21	17:54
2010	Mar.20	17:42	Haz.21	11:45	Eyl.23	03:23	Ara.21	23:44
2011	Mar.20	23:31	Haz.21	17:33	Eyl.23	09:12	Ara.22	05:34
2012	Mar.20	05:20	Haz.20	23:21	Eyl.22	15:01	Ara.21	11:23
2013	Mar.20	11:10	Haz.21	05:09	Eyl.22	20:49	Ara.21	17:13
2014	Mar.20	16:59	Haz.21	10:57	Eyl.23	02:38	Ara.21	23:03
2015	Mar.20	22:48	Haz.21	16:46	Eyl.23	08:27	Ara.22	04:53
2016	Mar.20	04:37	Haz.20	22:34	Eyl.22	14:15	Ara.21	10:42
2017	Mar.20	10:26	Haz.21	04:22	Eyl.22	20:04	Ara.21	16:32
2018	Mar.20	16:16	Haz.21	10:10	Eyl.23	01:53	Ara.21	22:22

2019	Mar.20	22:05	Haz.21	15:58	Eyl.23	7:41	Ara.22	04:11
2020	Mar.20	03:54	Haz.20	21:46	Eyl.22	13:30	Ara.21	10:01

Nasa’nın 20 yıl boyunca yaptığı veri tablo analizinde bize ekinoks ve gündönümü tarihlerini hangi tarih ve zaman içerisinde gerçekleştiğini göstermiştir. Bu veriler Greenwich saatine göre ayarlanmıştır. Tabloyu incelediğimizde 20 yıl boyunca ekinoks ve gündönümü tarihleri değişmeden devam etmiş olduğunu ama saat aralığının farklılık gösterdiğini görmekteyiz.

İçinde bulunduğumuz ve yaşantımızı devam ettirdiğimiz bu evrensel düzende meydana gelen olaylar bizi yaşantımıza adapte olmamızı gerektiren durumlar içerisine sokmaktadır. Gündönümü ve ekinoks bu doğal düzenin parçası olan konulardan bunlardan biridir.